Geen ballon voor de turfschipper

De turfschipper van Leur

In 1904 ging het opstijgen van een gasballon met een ballonvaarster in het Brabantse dorp Leur niet door. Het zou het oudste bekende luchtvaartfeit – met een mens in de lucht – van de huidige gemeente Etten-Leur geworden zijn.

De gasballon zou opgelaten worden bij de onthulling van een monument voor Adriaan van Bergen. Het achterliggende verhaal, in deze publicatie opgenomen, blijkt een grote historische betekenis te hebben en tot op de dag van vandaag levendig gehouden te worden.

Allereerst wordt beschreven wat hoofdpersoon Adriaan van Bergen in de Tachtigjarige Oorlog voor Prins Maurits en de Staten-Generaal heeft gedaan. Vervolgens wordt nader ingegaan op de persoon Van Bergen zelf en op de herinneringen aan hem en zijn heroïsche daad. Voorbeelden hiervan zijn de twee monumenten in Breda.

Duidelijk wordt, dat het oprichten van een groot standbeeld in Leur op z’n plaats was. Bij de voorbereidingen voor de totstandkoming en de plechtigheden op de dag van de onthulling was de heer S.C.J. Heerma van Voss de inspirerende en leidende kracht.

Eén van de “hoogtepunten” van dit boek is de herpublicatie van een authentiek krantenverslag uit 1904 over de dag van de onthulling. De tekst van de journalist geeft niet alleen een duidelijk beeld van de gebeurtenissen, maar is ook een voorbeeld van het toenmalige taalgebruik en een weerslag van de onderlinge verhoudingen in Nederland, met name de relatie tussen de bevolking en Hare Majesteit Koningin Wilhelmina.

Met de weergave van de inscripties in de voet van het beeld wordt een samenvatting gegeven van de historische betekenis van de bewuste actie van Adriaan van Bergen. In de jaren na de onthulling is het standbeeld enige keren verplaatst. De gemeente Etten-Leur heeft dit steeds behoedzaam laten verzorgen.

De laatste hoofdstukken gaan in op de luchtvaartaspecten: het niet oplaten van de gasballon, de ballonvaartsituatie in Nederland in die jaren, alsmede enkele bijzonderheden omtrent de beoogde, toen zeer beroemde ballonvaarster Kätchen Paulus.

Zie voor een uitvoerig(er) verslag van de voorbereidingen voor de grote dag van de onthulling van het standbeeld de separate publicatie “Geen ballon voor de turfschipper – Voorbereidingen”. Dit verslag is gebaseerd op de authentieke notulen en de ingekomen en uitgegane stukken en enkele andere documenten uit het archief van het comité dat alles organiseerde.

Zie voor een rapportage over de financiële aspecten van het standbeeld en het feest nog een andere separate publicatie: “Geen ballon voor de turfschipper – Financiën”. Deze rapportage bevat veel reproducties van de originele documenten met betrekking tot de inzamelingen, de medailles, de “Rekening en verantwoording”, alsmede talrijke facturen. Ook deze zijn bewaard in het archief van het comité.